Handhaving
Doordat (land)bouwvoertuigen voor de wetswijziging nog geen kenteken hebben, zijn er beperkte middelen om op deze (land)bouwvoertuigen te handhaven. Met betrekking tot handhaving en de nieuwe wet- en regelgeving wordt ingegaan op de huidige situatie, de potenties voor handhaving als gevolg van APK-, registratie- en kentekenplicht en wat hiervan de veiligheidseffecten zijn en de verwachting wat daadwerkelijk gaat gebeuren.
Onderzoeksvragen
De onderzoeksvragen met betrekking tot handhaving zijn de volgende:
-
-
-
Zijn de toelatingseisen, permanente eisen en gebruikseisen dusdanig ingericht dat de politie bij staandehouding kan handhaven en voor een deel van de technische controle de assisentie van de RDW kan inroepen?
-
Heeft invoering van de kentekenplicht in combinatie met het eerder ingevoerde T-rijbewijs voor (land)bouwverkeer geleid tot een betere handhaafbaarheid?
-
Welke gegevens zijn er over de resultaten van de handhaving, d.w.z. aantallen en typen bekeuringen als gevolg van de uitgevoerde controles?
-
Wat is er bekend over het tegengaan van oneigenlijk gebruik, zoals het ontduiken van milieuzones?
-
-
Deze vragen zijn (groten)deels in eerdere metingen al beantwoord, en zullen in deze 3-meting herhaald worden. De uitkomsten zijn hierbij geactualiseerd. Klik hier voor een uitgebreide beschrijving over de achtergrond van de nieuwe wetgeving voor (land)bouwvoertuigen, en de tussentijdse conclusies.
Aan de hand van een expertbijeenkomst zijn o.a. bekeuringen over 2023, eerder besproken problemen en mogelijke maatregelen en aanvullende onderwerpen zoals oneigenlijk gebruik besproken. Resultaten daarvan zijn meegenomen in onderstaande thema's.
Bekeuringen
Het aantal bekeuringen voor (land)bouwvoertuigen is t/m 2022 redelijk constant gebleven. De verwachting voor 2023 was dat dit aantal stabiel zou blijven omdat handhaving niet de hoogste prioriteit heeft bij de politie en omdat handhaving van (land)bouwvoertuigen ondanks het kenteken hoofdzakelijk op basis van staandehouding moet gebeuren. In 2023 bleek echter dat het aantal bekeuringen voor (land)bouwvoertuigen fors is toegenomen van 1640 in 2022 naar 2097 in 2023. Het aantal bekeuringen lijkt voor bijna alle categorieën toegenomen. Het meest opvallend is het aantal bekeuringen voor roodlichtnegatie. De meest voorkomende bekeuringscategorieën zijn dezelfde als in 2022:
-
-
Rijden met het vasthouden van een mobiel elektronisch apparaat;
-
Overtredingen m.b.t. de lading en/of uitrustingsstukken;
-
Overtredingen van de verkeersregels;
-
Het niet op orde zijn van het voertuig.
-
Daarnaast eist handhaving van (land)bouwvoertuigen specialistische kennis. De verwachting was dat de kennis van politieagenten van recente wettelijke eisen over de markering en remsystemen van landbouwvoertuigen en gekoppelde aanhangwagens en uitrustingsstukken beperkt zou zijn. Tijdens de expertbijeenkomst in 2023 kwam echter naar voren dat door de boerenprotesten (en het nieuws daarover) handhaving van (land)bouwvoertuigen meer op de kaart heeft gezet bij de politie. Er lijkt meer kennis te komen en er wordt meer aandacht aan gegeven tijdens de opleiding.
Tijdens de expertbijeenkomst in 2024 zijn, net als tijdens eerdere expertbijeenkomsten, kanttekeningen geplaatst bij verschillende bekeuringscategorieën (feitcodes) die in de periode 2016-2023 mogelijk verkeerd zijn toegepast. In eerdere expertbijeenkomsten bleek al dat er bekeuringen m.b.t. het keuringsbewijs zijn uitgeschreven in een periode dat er nog geen keuringsbewijzen waren. Tijdens de expertbijeenkomsten van 2023 en 2024 bleek dat er bekeuringen zijn uitgeschreven voor een verlopen keuringbewijs, terwijl dat niet mogelijk is. Het probleem heeft waarschijnlijk te maken met het bij de politie in gebruik zijnde (digitale) invoeringssysteem van bekeuren (MEOS). Soms moet een agent aangeven om welke categorie voertuigen het gaat of onder welke afdeling binnen de Regeling voertuigen een voertuig valt. Maar het digitale systeem maakt het mogelijk overtredingen uit te schrijven die niet passen bij het voertuigtype. Dit zou ook verklaren waarom er in 2023 overtredingen zijn uitgeschreven met de code voor APK, terwijl de politie hier niet op kan handhaven.
Handhaving permanente en gebruikseisen
De nieuwe wettelijke eisen aan (land)bouwvoertuigen maken effectieve handhaving mogelijk wat betreft handhaving van permanente eisen en gebruikseisen. Voor de toelatingseisen is dit niet het geval omdat deze grotendeels buiten het domein van verkeershandhaving vallen.
Voornamelijk samengestelde (land)bouwvoertuigen zorgen voor gevaar op de weg, door bijvoorbeeld een onveilige belading. Doordat er veel verschillende soorten (land)bouwvoertuigen en mogelijk nog een grotere variatie aan koppelstukken zijn, is het niet mogelijk om alles specifiek in de wetgeving te benoemen. Dat creëert voor de politie een grijs gebied waarin een politieagent zelf moet beoordelen of het samengestelde voertuig voldoet aan de permanente eisen en gebruikseisen . Experts geven aan dat verdere richtlijnen voor het opleggen van een rijverbod of een wacht-op-keuren melding (WOK-melding) niet nodig zijn. Er lijkt geen aanleiding te zijn om agenten te verdenken van willekeur.
Uit de expertmeting van 2024 blijkt dat per 20 januari 2027 er een aanscherping van de machinerichtlijn komt met de eisen uit de Wegenverkeerswet omtrent verwisselbare uitrustingstukken, zodat deze beter aansluiten.
Kentekenplicht en T-rijbewijs
Door de invoering van de kentekenplicht en het T-rijbewijs heeft de politie meer grip op de handhaving van (land)bouwverkeer. Handhaving gebeurt nog steeds voornamelijk na een staandehouding. Geautomatiseerde handhaving is nog lastig en stuit op verschillende operationele problemen. De automatische handhaving voor roodlichtnegatie is mogelijk wel effectief: het aantal bekeuringen voor door rood rijden is fors toegenomen in 2023 vergeleken met voorgaande jaren.
Oneigenlijk gebruik
Het is onbekend hoeveel oneigenlijk gebruik van (land)bouwverkeer, waaronder het ontduiken van milieuzones, voorkomt. Handhaving van milieuzones door de politie is ook bijna niet mogelijk, omdat voor conversie-(land)bouwvoertuigen geen milieuklasse is vastgelegd en er geen milieuklasse wordt vermeld op het kentekenbewijs. In de expertbijeenkomsten van 2022 en 2023 is vastgesteld dat bij nieuwe (land)bouwvoertuigen wel een emissieklasse voor de motor is vastgelegd (stage-klasse), maar dat vertaling naar milieuklasse en de koppeling met milieuzones er nog niet is. Daardoor kan er niet worden gehandhaafd door de politie noch door gemeente.
Van de zogeheten conversievoertuigen en voor 2- en 3-wielers zijn er ook nog geen milieuklassen. De RDW kan mogelijk voor conversievoertuigen een vangnet opzetten: namelijk een mogelijke post facto indeling van milieuklassen op basis van het bouwjaar van de voertuigen. Bij voorkeur moet milieuzonering op een meer centraal niveau geregeld worden in plaats van per gemeente. Het oneigenlijk gebruik is in het verleden ook wel gekoppeld aan concurrentievervalsing. Maar de concurrentievervalsing wordt door stakeholders nu niet meer als serieus issue beschouwd door o.a. afschaffing van de rode diesel, de invoering van het T-rijbewijs en registratieplicht en de benodigde eurovergunning.