Proportionaliteit en juistheid in de handhaving

Dat handhaving nu eenvoudiger is geworden, roept ook vragen op over proportionaliteit van de handhaving. Er moet bijvoorbeeld wel een goede afweging worden gemaakt voordat een rijverbod wordt opgelegd: wanneer is het voertuig een risico voor de verkeersveiligheid en/of het milieu? Een verkeerde status van het voertuig op het kentekenbewijs zou volgens de experts van zowel Cumela als politie niet moeten leiden tot een rijverbod, omdat bij deze overtreding niet meteen de verkeersveiligheid in het geding is en het wel een grote impact heeft op de bedrijfsvoering. De politierichtlijn is dat bij minimaal drie technische gebreken aan het voertuig altijd een rijverbod wordt opgelegd en een WOK-melding wordt gedaan (WOK staat voor status ‘Wacht op Keuring ‘, d.w.z. het voertuig mag pas de openbare weg op na keuring door de RDW[1]).

In de expertbijeenkomst in 2023 is geconcludeerd dat verdere richtlijnen voor het opleggen van een rijverbod – met/zonder WOK – niet wenselijk zijn. Er zijn geen signalen van grote willekeur bij agenten. Verdere richtlijnen zouden een grijs gebied geforceerd zwart-wit maken: hoe meer richtlijnen, hoe minder mogelijkheden om een (geregistreerde) waarschuwing te geven.

[1]. Een WOK-melding kan worden gedaan bij drie technische gebreken aan het voertuig, bij een zware overbelading, of bij de overschrijding van de constructiesnelheid. Bij een (land)bouwvoertuig mag nog geen WOK-melding worden gedaan als een snelheidsoverschrijding met laser is geconstateerd; op dit moment moet er eerst nog een rijproef op de weg worden gedaan om de constructiesnelheid vast te stellen.

Juistheid bekeuringscategorieën

Er zijn tijdens de expertbijeenkomst in 2023 kanttekeningen geplaatst bij de juistheid van verschillende bekeuringscategorieën (feitcodes) die in de periode 2016-2022 zijn toegepast. Bekeuringen m.b.t. het keuringsbewijs is een vreemde categorie, aangezien de bekeuringen zijn uitgeschreven in een periode dat er nog geen keuringsbewijzen waren. Dit geldt ook voor een aantal andere boetes, die niet geschreven kunnen worden voor (land)bouwvoertuigen (zoals feitcode N490, die voor een vrachtwagen is bedoeld). Ook zijn (land)bouwvoertuigen en MMBS uitgesloten van gordelplicht, terwijl daar wel bekeuringen voor gegeven worden. De verkeerde toepassing van deze feitcodes is mogelijk aan de aandacht van het OM ontsnapt. Wanneer het Mulder-feiten betreft, oefent het OM sowieso minder controle uit. Bij bekeuring van voertuigen die niet op orde zijn, komen ‘banden’ (slechte, kale of beschadigde banden) frequent voor; net als (ontbrekende of verkeerd afgestelde) ‘spiegels’ is dit een gemakkelijk waarneembare constatering. Voor aanhangwagens en MMBS is de bandenprofilering pas afgelopen jaar geregeld. Hiervoor wordt echter niet altijd de juiste feitcode gebruikt (bijvoorbeeld die voor de banden van het trekkend voertuig i.p.v. die van de aanhangwagen of MMBS).

In het geval van een bekeuring gerelateerd aan het keuringsbewijs heeft een agent mogelijk gevraagd of hij een keuringsbewijs mag zien terwijl dat niet van toepassing is op het voertuig. Het door de politie gebruikte digitale bekeuringensysteem (MEOS) kan op dit moment niet voorkomen dat voor een (land)bouwvoertuig deze bekeuring toch wordt uitgeschreven. Aan de ene kant speelt hier dus de onkunde/onwetendheid van de agent en aan de andere kant het systeem dat dit soort fouten toelaat.

Op het moment dat het om een technisch onderwerp gaat, moet een agent in MEOS aangeven om welke categorie voertuigen het gaat of onder welke afdeling binnen de Regeling voertuigen het voertuig valt. Het digitale systeem maakt het op dit moment echter mogelijk om overtredingen uit te schrijven die niet passen bij het voertuigtype.

Tijdens de expertbijeenkomst is 2023 is ook vastgesteld dat de politie en CVOM nog niet zijn toegekomen aan de in 2022 uitgesproken wens om samen een aantal dossiers door te lichten om te onderzoeken of en waarom bepaalde feitcodes niet juist zijn toegepast en wat dan eventueel alternatieve, betere feitcodes zouden zijn. Dit moet leiden tot een heldere instructie hierover binnen de politie (over uitschrijving van de juiste bekeuringen – met de juiste feitcodes) en binnen het OM (over controle op de juiste feitcodes).

De juistheid van bekeuringen hangt ook nauw samen met de vakkennis bij politieagenten. Het is voor de gemiddelde politieagent bijvoorbeeld moeilijk om te controleren of de juiste remsystemen aanwezig zijn bij een voertuigcombinatie. In de expertbijeenkomst 2023 is het volgende geconcludeerd over de remconstructie van (land)bouwvoertuigen en combinaties:

In juridische zin is er zeker een verbetering aangebracht doordat per 2018 de remeisen zijn aangepast voor nieuwe (land)bouwvoertuigen.
Remmen zijn lastig te controleren voor agenten vanwege de wel erg specialistische kennis die hiervoor nodig is en het gebrek aan praktische meetmethoden. De RDW werkt aan een nieuwe meetmethode voor controle van de remmen. Het zou al helpen als controle wordt uitgevoerd of het remsysteem werkt. Het belangrijkste is dat de combinatie goed remt.
Nieuwe aanhangwagens zijn luchtgeremd, terwijl de trekkende voertuigen dat nog niet altijd zijn. Daarom laten eigenaren er ook wel combi-boosters op zetten (hydraulisch). Dit is eigenlijk verboden, maar het is beter dan helemaal geen remmen. Het is ook lastig te handhaven. Het is een kwestie van tijd dat alle trekkende voertuigen ook luchtgeremd zijn.