In welke mate hebben wegbeheerders maatregelen genomen om (land)bouwverkeer te beheersen zoals het openstellen van wegen, beperken van toegang, snelheidsmaatregelen?

De wetgeving heeft slechts op enkele plekken geleid tot een openstelling van de hoofdrijbaan voor (land)bouwverkeer. Er is echter in meerdere gevallen sprake van sluiting van de hoofdrijbaan. We constateren dat de doelstelling om het (land)bouwverkeer in de bebouwde kommen te verminderen vooralsnog niet is gehaald.

Om te monitoren welke maateregelen wegbeheerders genomen hebben op het gebied van het toelatingsbeleid en welke effecten dat heeft hebben we de volgende zaken onderzocht:

• Inventarisatie verkeersbesluiten KOOP. Wegbeheerders dienen verkeersbesluiten digitaal via het Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) te publiceren. Op basis van een selectie op de borden C08 en C09 is bekeken welke verkeersbesluiten voor deze borden genomen zijn.

• Inventarisatie van bebording C08 en C09 zoals geleverd door de NDW. Per 1 januari 2023 is de centrale levering van de dataset door de NDW gestopt en dienen wegbeheerders deze informatie zelf te beheren. In de dataset zien we echter per 1 januari 2023 nauwelijks mutaties.

• Enquête onder wegbeheerders om hen te vragen welke maatregelen ze genomen hebben en of ze voornemens zijn om beleid te wijzigen en maatregelen te nemen.

Analyse verkeersbesluiten KOOP

Uit de analyse van de verkeersbesluiten blijkt dat er jaarlijks circa 30 verkeersbesluiten worden genomen met betrekking tot de borden C08 en C09. In de jaren voor de wetswijziging lag het aantal in 2020 en 2019 wat hoger met respectievelijk 43 en 48 verkeersbesluiten, in 2018 was dit gelijk met 28 verkeersbesluiten (Verkeersbesluiten in de Staatscourant, 2023).

Uit de analyse blijkt dat de meeste verkeersbesluiten genomen worden om borden bij te plaatsen. In de meeste gevallen gaat het om het invoeren van een geslotenverklaring of het verduidelijken van een bestaande situatie. Ook is in een aantal gevallen de wegcategorie aangepast van autoweg naar gebiedsontsluitingsweg. Hiervoor werd tevens een geslotenverklaring ingevoerd die feitelijk geen wijziging betekent in de juridische status voor (land)bouwvoertuigen.

In een twaalftal gevallen lijkt het verkeersbesluit genomen te zijn als gevolg van de nieuwe wetgeving.  

Tabel 3-10: Verkeersbesluiten omtrent geslotenverklaringen (Verkeersbesluiten in de Staatscourant, 2023)

Inventarisatie bebording C08 en C09

Het Ministerie van IenW heeft gedurende drie jaar het verkeersbordenbestand ingekocht en aan de NDW gevraagd dit te distribueren als open data.

Deze data werden ingewonnen met rondrijdende auto’s en door een applicatie aan wegbeheerders beschikbaar gesteld om mutaties in te voeren. De inwinning op basis van rondrijdende auto’s kende een jaarlijkse updatefrequentie. Mutaties die door de wegbeheerder zelf worden ingevoerd, konden recenter zijn. Inmiddels is deze centrale landelijke data inkoop per medio Q1 2023 beëindigd en heeft de NDW op verzoek van het Ministerie een applicatie ontwikkeld waarmee wegbeheerders het verkeersborden bestand kunnen actualiseren.

Voor deze analyse hebben we ons gericht op mutaties van de borden C08 en C09. Deze twee geslotenverklaringen voor (land)bouwvoertuigen geven immers inzicht in waar (land)bouwverkeer wel en niet wordt toegelaten. Het bord C09 wordt tevens toegepast met een onderbord waarop staat 'uitgezonderd landbouwvoertuigen'.  Deze voor de weggebruiker wellicht verwarrende combinatie is bedoeld om brommobielen van de hoofdrijbaan te weren. 

Figuur 3-1: C08 Gesloten voor landbouw- en bosbouwtrekkers, motorrijtuigen met beperkte snelheid en mobiele machines

Figuur 3-2: C09 Gesloten voor ruiters, vee, wagens, landbouw- en bosbouwtrekkers, motorrijtuigen met beperkte snelheid, mobiele machines, brommobielen, fietsen, snorfietsen, bromfietsen en gehandicaptenvoertuigen

Bij de analyse van de verkeersborden valt op dat er sinds 2021 meer borden zijn bijgeplaatst dan verwijderd. Het verkeersbordenbestand laat een vergelijkbaar beeld zien met de verkeersbesluiten. Er zijn 339 nieuwe borden bijgeplaatst, het aantal verwijderde borden is beperkt tot 15 stuks. In 2023, na het beëindigen van het contract van de NDW hebben geen wijzigingen plaatsgevonden bij de C08- en C09-borden terwijl er wel verkeersbesluiten zijn genomen voor deze bebording. 

Tabel 3-11: Bijgeplaatste of verwijderde borden C08 en C09 (NDW Open Data, z.d.)

Resultaten van de enquête onder de wegbeheerders

Tijdens de tussentijdse metingen in 2021, 2022 en 2023 is aan wegbeheerders gevraagd of de veranderde wetgeving geleid heeft tot een verandering in het toelatingsbeleid. Uit deze enquêtes blijkt dat de meerderheid (nog) geen maatregelen of veranderd beleid heeft opgesteld. Het meest genoemde argument is dat daarvoor geen noodzaak wordt gezien. 

Van de respondenten die naar aanleiding van de kentekening en snelheidsverhoging wel hebben gekeken naar het toelatingsbeleid geeft de meerderheid aan dat dit nog niet heeft geleid tot aanpassingen. Redenen die hiervoor genoemd worden zijn het niet voorhanden zijn van een goed alternatief en dat het alternatief in eigendom en beheer is bij een andere wegbeheerder.

De meerderheid van de respondenten heeft aangegeven dat de afgelopen jaren de toegankelijkheid niet is heroverwogen. Een deel (17%) geeft aan wel de toegankelijkheid te hebben heroverwogen, maar dit heeft in de meeste gevallen niet geleid tot wijzigingen. Hiervoor zijn diverse redenen gegeven, zoals hier geen aanleiding of noodzaak voor te zien, geen tijd, capaciteit of financiën voor beschikbaar te hebben om het op te pakken. Een deel van de wegbeheerders geeft aan dat zij de toegankelijkheid van (land)bouwverkeer op wegen binnen het areaal dat zij beheren hebben heroverwogen naar aanleiding van de APK-, registratie- en kentekenplicht. In enkele gevallen heeft dit (nog) niet tot wijzigingen geleid, maar worden veranderingen nog wel overwogen of onderzocht.

Wel zien we op provinciaal niveau in meerdere provincies initiatieven ontstaan om opnieuw te kijken naar de toelating van (land)bouwverkeer op provinciale wegen als gevolg van de veranderde wetgeving. Dit heeft tot op heden echter alleen in de provincie Groningen geleid tot het openstellen van een provinciale weg. De provincie Zuid-Holland bereidt momenteel meerdere openstellingen voor. Tevens zien we in meerdere provincies een herijking van het beleid rondom (land)bouwverkeer dat op termijn kan leiden tot het openstellen van meer provinciale wegen.