Wet- en regelgeving met betrekking tot (land)bouwverkeer

In deze paragraaf beschrijven we de regelgeving vóór (land)bouwverkeer. Daarbij beschrijven we eerst de situatie voor de wetswijziging van 2021, vervolgens gaan we in op de verandering in de regelgeving. Ten slotte geven we een toelichting op de mogelijk positieve (verkeersveiligheids)effecten die door de APK-, registratie- en kentekenplicht verwacht werden.

Vóór de wetswijziging van 2021

In Nederland valt de regelgeving voor (land)bouwvoertuigen onder de WVW 1994 en sinds 1995 mogen (land)bouwvoertuigen op de openbare¹ weg rijden ongeacht het gebruiksdoel. Daarvoor mocht dat alleen voor agrarische doeleinden. Volgens de wet- en regelgeving vóór de wetswijziging van 2021 gold het volgende voor LBT’s en MMBS’en op de openbare weg:

  • De maximumsnelheid die de voertuigen mogen rijden is 25 km/u;

  • Er dient een afgeknotte gevarendriehoek gemonteerd te zijn achterop het voertuig;

  • Er is geen kentekening van (land)bouwvoertuigen;

  • Er is geen periodieke keuring (APK);

  • Bestuurders dienen sinds 1 juli 2015 in het bezit te zijn van een tractorrijbewijs (T-rijbewijs);

  • Per 1 juli 2005: goedkeuringsplicht voor landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen van de categorie T1, T2, T3 en T5

  • Per 1 juli 2008: goedkeuringsplicht voor landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen van de categorie T4.2

  • Per 1 januari 2016: goedkeuringsplicht van en het markttoezicht op alle landbouw- of bosbouwtrekkers, landbouw- of bosbouwaanhangwagens en verwisselbare getrokken uitrustingsstukken (verordening nr. 167/2013 (Europees parlement, 2013));

  • Er gelden permanente gebruikseisen en (technische) eisen (m.b.t. remmen, verlichting, spiegels, massa, aslasten en maximale afmetingen);

    • Er gelden richtlijnen voor de remvertraging van (land)bouwvoertuigen;

    • Bij een maximumconstructiesnelheid van 30km/u, moet de remvertraging minimaal 2,4m/s2 zijn;

    • Bij een maximumconstructiesnelheid van meer dan 30km/u moet dit minimaal 3,1m/s2 zijn;

    • Daarnaast kunnen ontheffingen worden verleend voor (land)bouwvoertuigen met betrekking tot gewicht, breedte en lengte. Zo kunnen wegbeheerders voor voertuigen die breder zijn dan 3 meter een mandaat verstrekken aan de RDW voor voertuigen met een breedte tot 3,5 meter. Enkele keren worden speciale ontheffingen verleend tot 4 meter. Hierdoor kunnen die voertuigen toch op bepaalde wegen rijden.

Grensverkeerkenteken: in de grensgebieden van Nederland voeren (land)bouwvoertuigen wel een kenteken, omdat dit in de ons omringende landen verplicht is. Dit betekent dat als (land)bouwvoertuigen de grens passeren, de voertuigen een kenteken aan beide zijden van het voertuig moeten voeren.

Verandering in wet- en regelgeving

Op 20 mei 2020 is de wijziging van de WVW 1994 gepubliceerd (Staatsblad 2020, 167, 2020). Het betreft de invoering van registratie- en kentekenplicht voor (land)bouwvoertuigen. Met het wetsvoorstel wordt de basis gelegd voor de door de Tweede Kamer gewenste snelheidsverhoging voor LBT’s en een betere toegang tot gebiedsontsluitingswegen en rondwegen.

De wet is tot stand gekomen na een langdurig proces waarbij het voldoen aan Europese regelgeving, verkeersveiligheid, de belangen van de sector en de uitvoerbaarheid een rol hebben gespeeld.

Het wetsvoorstel is tot stand gekomen in afstemming met een brede klankbordgroep met daarin brancheverenigingen (RAI Vereniging, LTO Nederland, Cumela, Fedecom, FEHAC, Bouwend Nederland, Fehamec, TLN, Evofenedex, BMWT), handhavers (Openbaar Ministerie en Politie), wegbeheerders (IPO, VNG, UvW), goedkeuringsinstantie en registrerende instantie de RDW en maatschappelijke organisaties (Fietsersbond en SWOV). Er is hierbij nog nader overleg gevoerd met LTO Nederland, Cumela, Fedecom, IPO en VNG. Deze partijen hebben toentertijd schriftelijk laten weten akkoord te zijn met de inhoud van het wetsvoorstel.

Het wetsvoorstel betrof de volgende wijzigingen inde WVW 1994 (zie ook memorie van toelichting en nota naar aanleiding van het verslag):

  • Registratie van LBT's, MMBS’en en MM's. Voor bestaande voertuigen geldt een conversieperiode van 12 maanden (1 januari 2021 t/m 31 december 2021). Bestaande LBTA’s waarvan de maximumconstructiesnelheid niet meer dan 25 kilometer per uur bedraagt, hoeven niet te worden geregistreerd, maar moeten voor gebruik op de openbare weg worden voorzien van een witte volgplaat. 

  • Voor voertuigen die niet op de openbare weg komen, geldt geen APK-, registratie en kentekenplicht. Ook wordt een aantal voertuigen uitgezonderd, omdat ze zijn uitgezonderd van de rijbewijs plicht vanwege de medische geschiktheid van een groot gedeelte van de bestuurders. Bovendien zijn enkele specifieke voertuigen, die zeer sporadisch gebruikmaken van de weg en nauwelijks in aanraking komen met het overige, reguliere verkeer, uitgezonderd.

  • De bestaande systematiek voor goedkeuring, toelating tot de weg, inschrijving, tenaamstelling, kentekening, modificatie en uitschrijving wordt ook toegepast op LBT’s, MM’s en LBTA’s. 

  • Voor kentekening van het bestaande wagenpark geldt een overgangsregeling. Deze overgangstermijn stopt op 31-12-2024: alle voertuigen die op de openbare weg willen, hebben dan een kentekenplaat nodig. Voor deze overgangstermijn is het voeren van een kentekenplaat vrijwillig, met uitzondering van de volgende gevallen:

    • Het betreft een LBT waarvoor de APK-plicht geldt;

    • Met het voertuig wordt harder dan 25 km/u gereden;

    • Het voertuig is ontheffingsplichtig, omdat het zonder ontheffing niet is toegelaten tot de weg (ongeacht de maximumconstructiesnelheid), omdat het bijvoorbeeld te lang of te breed is.

  • Nieuwe voertuigen moeten voorzien zijn van een kentekenplaat.

  • APK-plicht zal gelden voor (land)bouwtrekkers met maximumconstructiesnelheid hoger dan 40 km/u. Overeenkomstig de APK-richtlijn is er een uitzondering voor landbouw- of bosbouwtrekkers op wielen die worden gebruikt voor landbouw-, tuinbouw-, bosbouw-, veeteelt- of visserijdoeleinden en die hoofdzakelijk rijden op het terrein waar zulke activiteiten plaatsvinden, met inbegrip van landwegen, bospaden of akkers.

Overzicht verplichtingen per voertuigsoort, waarbij onderscheid is gemaakt tussen bestaande en nieuwe voertuigen (nota naar aanleiding van het verslag):

Tabel 1-1:  Overzicht verplichtingen per voertuigsoort (Cumela, 2020)

  • De RDW gaat op termijn een loket inrichten voor centrale ontheffingsverlening van breedte-, lengte-, hoogte- of maximummassa-eisen aan tractoren en (land)bouwaanhangwagens, zodat die toegelaten kunnen worden tot bepaalde wegen. Ontheffingsverlening zal alleen plaatsvinden op basis van kenteken. Dit wordt via een ander wetsvoorstel geregeld.

  • Wegbeheerders streven een “ja, tenzij” beleid na: in principe worden de wegen vrijgegeven behalve als er redenen zijn vanuit het oogpunt van - in ieder geval - verkeersveiligheid om dat niet te doen.

Mogelijk positieve (verkeersveiligheids)effecten door de APK-, registratie- en kentekenplicht

Aspecten die indirect volgen uit de introductie van de APK-, registratie-, en kentekenplicht zijn onder andere gewijzigd toelatingsbeleid voor (land)bouwvoertuigen tot gebiedsontsluitingswegen. De wegbeheerders maken zelf de afweging voor het toelatingsbeleid van (land)bouwverkeer op hun wegen. Tezamen met de introductie van de APK-, registratie- en kentekenplicht wordt een snelheidsverhoging ingevoerd naar 40 km/uur. Hiermee wordt het snelheidsverschil met gemotoriseerd verkeer kleiner waardoor de wegbeheerder rond- en randwegen mogelijk vaker kan openstellen omdat de impact op de doorstroming vermindert. Er vinden door dit kleinere snelheidsverschil bovendien naar verwachting minder inhaalbewegingen plaats met een positief gevolg voor de verkeersveiligheid.

Door de registratieplicht en kentekening is het beter mogelijk om te handhaven op de technische goedkeuring van (land)bouwvoertuigen. Tevens vereenvoudigt de kentekenplicht handhaving op (land)bouwvoertuigen door de politie. Het gaat hierbij niet alleen om de voertuigeisen, maar ook om bijvoorbeeld het verbeteren en eenvoudiger maken van de controle op snelheid, lading, rijbewijsplicht en of een ontheffing voor het gebruik van bepaalde wegen is afgegeven omdat door het kenteken niet altijd meer een staandehouding hoeft plaats te vinden. Ook kan diefstal beter worden tegengegaan en kunnen gestolen (land)bouwvoertuigen gemakkelijker worden opgespoord.

Het invoeren van de registratie- en kentekenplicht is, voor een deel, breder dan alleen land- en bosbouwtrekkers om een mogelijke vlucht van voertuigen naar de categorie MMBS te voorkomen. De categorie MMBS wordt uit gefaseerd en een nieuwe categorie, Mobiele Machine (MM), wordt geïntroduceerd.

Bij invoering van de nieuwe wet- en regelgeving voor de APK-, registratie- en kentekenplicht was het idee dat op termijn ook een centraal ontheffingensysteem voor (land)bouwvoertuigen zou worden ingericht. De verwachting was dat dit via een apart wetgevingstraject in werking gesteld zou zijn in 2023.

Het doel daarbij is om te komen tot een centraal, eenvoudig en goedkoop aanvraag- en afgifteproces voor ontheffingverlening. Op dit moment is een centrale plek hiervoor nog niet geregeld. Een centrale plek voor ontheffingen betekent dat de aanvrager straks bij één loket, de RDW, terecht kan.