Resultaten uit expertoverleg
Hieronder beschrijven we de veiligheidsproblematiek van landbouwvoertuigen en daarna beschrijven we wat op korte en op langere termijn gewenste initiatieven en acties zijn om de handhaving op dit terrein verder te verbeteren. Vervolgens zijn de aandachtspunten voor korte en lange termijn beschreven.
Geïnventariseerde mogelijke problemen en oplossingsrichtingen
De nieuwe wetgeving heeft de mogelijkheden voor handhaving van landbouwvoertuigen duidelijk verbeterd. Tijdens de expertbijeenkomst is er veel aandacht geweest voor verschillende grijze gebieden en knelpunten voor handhaving en veiligheid en mogelijke oplossingsrichtingen. Onderstaande tabel zet de voor de wetgeving en handhaving benoemde grijze gebieden en knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen op een rij.
Grijze gebieden of knelpunten in sfeer handhaving en veiligheid | Mogelijke oplossingsrichtingen | Termijn |
Gekentekende voertuigen voldoen niet aan permanente eisen; na kentekening is dit probleem meer zichtbaar. | Onderzoeken of leeftijdsdifferentiatie met terugwerkende kracht kan worden ingevoerd (zoals bij personenauto’s) in de Regeling voertuigen, zodat er meer categorieën van vóór 2018 komen. | Lang |
Het lijkt niet haalbaar of kansrijk om met terugwerkende kracht nieuwe technische eisen aan oudere voertuigen op te leggen. Wel kan eraan gedacht worden aan eisen te stellen aan technische onderdelen van oudere voertuigen, in verband met mogelijke slijtage. | ||
RDW: Communicatie naar gebruiker. Visualisatie van problemen | ||
Voertuigeigenaren beseffen niet waarvoor ze tekenen als kenteken aanvragen | Kennis zoveel mogelijk bijspijkeren door informatiebijeenkomsten in provincies te organiseren, zoals bijvoorbeeld eerder in Zeeland en Flevoland. | Kort |
Aantal feitcodes lijkt niet juist toegepast | OM gaat een aantal dossiers bekijken en in overleg met politie bekijken wat er fout gaat. | Kort |
Nadere instructie binnen politie en binnen OM over juiste toepassing van feitcodes. | ||
Mogelijk verkeerd begrepen of toegepaste feitcodes zijn o.a.: | ||
Geen keuringsbewijs (voertuig met toegestane maximummassa van 3500 kg of minder) | ||
Voertuig niet op orde: N490 Rijden met voertuig terwijl stootbalk niet voldoet aan eisen | ||
Te hard rijden buiten de bebouwde kom (bord A1) | ||
Wat te doen als voertuig als verkeerde voertuigcategorie is opgegeven? Wel/geen rijverbod | Apart communicatiekanaal richting RDW voor inrichten. Volgens de RDW is dat ingericht via info@rdw.nl | Kort |
Er moet voor worden gezorgd dat het kentekenbewijs op orde komt als definitie onjuist is. De RDW en politie gaan hierover in gesprek. | ||
Handhaving: wel of geen rijverbod opleggen overlaten aan individuele beoordeling agent? | Voor een aantal categorieën overtredingen verdere richtlijnen opstellen. Volgens de politie zijn hier al wel duidelijke richtlijnen voor, en daar kan bij worden aangesloten. | Kort |
Gemeenten geven soms te gemakkelijk (onjuiste) ontheffingen af voor alle typen wegenwaardoor landbouwvoertuigen soms rijden op wegen waarop ze beter niet kunnen rijden | Meer overleg, voorlichting, kennisoverdracht gemeenten. | Kort |
Dit onderwerp wordt behandeld in een apart traject. Volgens Cumela wordt dit naar verwachting opgelost als medio 2024 centraal loket ontheffingen landbouwvoertuigen bij RDW ingericht is, waarbij gemeente zogenaamde beslisruimte aan de RDW verstrekken over de maximale afmetingen, aslasten en massa’s in de ontheffing en aangeven voor welke wegen de ontheffing geldt. | ||
RDW vindt dat met name ook nog discussie gevoerd moet worden over welke extra eisen je wilt stellen aan: voertuig, bestuurder, onder welke situatie (weersituatie, tijdstip), herkenbaarheid (borden/begeleiding), evaluatie (verlenging van situatie of is technische oplossing beschikbaar, of heeft misbruik plaatsgevonden) | ||
Zichtbaarheid en herkenbaarheid van landbouwvoertuigen van groot belang voor verkeersveiligheid | Afgeknotte driehoek opnemen in Europese goedkeuring | Lange termijn |
Meer duidelijkheid over voeren zwaailicht en markeringsborden | ||
Markeringsborden moeten goed op orde zijn. | ||
Controleren op juiste remmen van aanhangwagen(s) | Met terugwerkende kracht op ieder voertuig een constructieplaat aanbrengen waarop de technisch maximum massa’s staan. De praktische haalbaarheid van deze maatregel wordt vanuit Cumela sterk betwijfeld. | |
Regelen voor een aanhangwagen boven de 3.5 ton (leeg en met lading) dat er maar 1 aanhangwagen achter het voertuigen mag hangen. | ||
Er zijn voor (land)bouwvoertuigen geen milieuklassen vastgelegd en eigenaren weten ook niet in welke klasse hun voertuig valt. Er wordt ook niet op gehandhaafd. | Er zouden milieuklassen opgesteld moeten worden voor de diverse (land)bouwvoertuigcategorieën, die vervolgens opgenomen moeten worden in het kentekenregister. | Lange termijn |
Goedkeuring en kentekening | Wetgeving hierop op, termijn aanpassen. RDW: door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat | Lange termijn |
Afkadering “weg” in de Wegenverkeerswet 1994 is onduidelijk/breed geformuleerd, waardoor ook de tuin tot de weg behoort. Hierdoor komen sommige motorvoertuigen ongewild in de scope van de Wegenverkeerswet. Bijv. een zitmaaier of machines voor werkzaamheden in een berm. | ||
De voertuigen die zijn uitgezonderd van goedkeurings- en kentekenplicht (zie artikel 1b Kentekenreglement) zijn evenals als bij rijbewijsplicht T op het voertuig gebaseerd in plaats van op bestuurder, terwijl de medische toestand van de bestuurder mede aanleiding is geweest om de uitzondering op de rijbewijsplicht T te maken. | ||
De uitzondering voor getrokken voertuigen ≤ 750 kg leidt er toe dat er niet-goedgekeurde voertuigen (aanhangwagens) op de weg komen. Dus eigenlijk zou je alle aanhangwagens moeten kentekenen (zowel O1 als S en R) | ||
T-rijbewijs | Lange termijn | |
Een nieuwe regeling voor bestuurders met een medische beperking, bijv. een beperkt rijbewijs T | ||
Invoering van een L-rijbewijs voor lichtere voertuigen gekoppeld aan het behalen van B-rijbewijs. | ||
APK niet voor getrokken materieel | Op langere termijn: generieke APK invoeren voor alle getrokken materieel. Een dergelijke maatregel vergt echt een langere termijn, te denken is aan invoering over twintig jaar (2040-2050) | Lange termijn |
Kanttekeningen hierbij zijn: | ||
Cumela; De maatregel zal vooral in de agrarisch sector op weerstand stuiten in verband met verwachte kostenverhoging. | ||
Politie: De maatregel is problematisch omdat er een groot verschil in getrokken materieel. Dit kunnen aanhangwagens zijn, maar ook getrokken verwisselbare uitrustingsstukken. Er zou dan een beperkende definitie moeten komen dat dit alleen geldt voor getrokken materieel dat specifiek is ingericht voor het vervoer van lading. |
Aandachtspunten
Met het oog op verkeersveiligheid van landbouwvoertuigen vatten we op basis van literatuur en expert opinion de volgende belangrijke aandachtspunten voor veiligheid en voorlichting en handhaving (Jaarsma, 2016; OvV, 2010; SWOV, 2017):
-
door hun breedte en gewicht, en vaak ook door de blokkering van het zicht van de bestuurder zijn (land)bouwvoertuigen inherent gevaarlijker dan andere voertuigen met als gevolg dat ze zoveel mogelijk op veilige routes moeten worden geleid, met zo min mogelijk ontmoetingen met ander, kwetsbaar verkeer; naast handhaving ligt hier een belangrijke taak voor wegbeheerders die veilige routes regelen of plannen, en voor agrarische ondernemers die in planning van hun vervoer het liefst ook rekening houden met verkeersveiligheid.
-
een optimale zichtbaarheid en herkenbaarheid van de totale voertuigcombinatie voor andere weggebruikers is van groot belang, en in dat verband is aandacht in voorlichting en handhaving en mogelijk nieuwe wetgeving voor gebruik van de afgeknotte driehoek, gebruik van zwaailichten en belichting .
-
de veiligheid van het getrokken materieel - uitstekende delen, remmen, belading - blijft een belangrijk aandachtspunt voor voorlichting, handhaving, en nieuwe wetgeving.
-
veilig gedrag van de chauffeurs zelf is uiteraard van groot belang, bijvoorbeeld geen gebruik van handheld telefoons; via voorlichting, handhaving en veilige bedrijfscultuur moet het gedrag van chauffeurs in positieve richting beïnvloed worden.
Korte termijn
Op korte termijn (2022-2023) kan een aantal initiatieven plaatsvinden om handhaving van landbouwvoertuigen verder te verbeteren.
Voorlichting
(Verkeers)handhaving is niet alleen repressief, maar omvat alle activiteiten die gericht zijn op het bevorderen van naleving (van Erp, 2008; Goldenbeld, 2004). In Nederland is het algemene motto voor handhaving altijd geweest geen handhaving zonder communicatie en geen communicatie zonder handhaving (Goldenbeld, 2004). De experts geven ook aan dat voorlichtingsbijeenkomsten van politie aan agrarische ondernemers erg effectief zijn geweest voor preventie van overtredingen.
Voorlichting aan partijen - ondernemers, wegbeheerders, politie intern – over het gebruik van landbouwvoertuigen kan:
-
Aandacht vestigen op problemen en oplossingen inzake de inzet van landbouwvoertuigen;
-
Effectiviteit van het toezicht op landbouwvoertuigen verhogen;
-
Agrarische ondernemers gelegenheid bieden om boetes en economische schade te vermijden;
-
Zichtbaarheid en herkenbaarheid van voertuigen vergroten voor overige weggebruikers (o.a. afgeknotte driehoek, breedtemarkering, zwaailichten);
-
Alternatieve oplossingen voor veilig vervoer met landbouwvoertuigen aanreiken.
Het blijft dus belangrijk om in het kader van preventie partijen zo goed mogelijk voor te lichten over wat er in het kader van de nieuwe wetgeving over landbouwvoertuigen van hen wordt verlangd. Tijdens de expertbijeenkomst in 2022 is vastgesteld dat voertuigeigenaren zich vaak niet realiseren waarvoor “ze tekenen” als ze een aanvraag doen voor registratie en kenteken van een voertuig.
De communicatie van de overheid over nieuwe wetgeving is vaak technisch-juridisch van aard; de overheid durft om begrijpelijke redenen vaak niet af te wijken van letterlijke wetsteksten. Partijen als RDW, Fedecom en Cumela doen goede pogingen om de wetgeving rond landbouwvoertuigen in duidelijker taal uit te leggen. Het is aan te bevelen dat de overheid communicatie over de nieuwe wetgeving zelf ook meer stimuleert.
Tijdens de expertbijeenkomst in 2022 is als kennishiaat vastgesteld dat voertuigeigenaren zich vaak niet realiseren waarvoor “ze tekenen” als ze een aanvraag doen voor registratie en kenteken van een voertuig. In dit kader organiseert Cumela op 23 juni 2022 samen met politie een voorlichtingsbijeenkomst over (land)bouwvoertuigen in het Brabantse Zundert waarbij agrarische ondernemers, wegbeheerders en RDW aansluiten, en waarbij het doel is om in gezamenlijk overleg tot een beter inzicht en oplossingen te komen over de vraag hoe het regionale gebruik van landbouwvoertuigen zowel verkeersveiligheid als economische doelen kan bedienen. We bevelen aan om dit soort bijeenkomsten in alle regio’s in Nederland minimaal eenmaal jaarlijks te organiseren. De overheid zou hiervoor zeker ook een financiële of organisatorische ondersteuning kunnen aanbieden.
Richtlijnen voor proportionele handhaving
De handhaving op overtredingen van landbouwvoertuigen is door de kentekening van voertuigen vereenvoudigd. Eén van de sterkste handhavingsmiddelen is het opleggen van een wok. Maar dit middel kan ook disproportioneel zijn of lijken als de economische schade erg groot is. Politie zelf moet bij voorkeur niet de economische schade hoeven afwegen bij hun beslissing. Duidelijke richtlijnen hierover in de politieorganisatie en communicatie hierover richting agrarische ondernemers lijkt gewenst. De politie zelf heeft aangegeven dat intern de richtlijnen hierover wel duidelijk zijn.
Vervolgacties korte termijn
Tijdens de expertbijeenkomst zijn de volgende vervolgacties in 2022 besproken.
-
CVOM zal een aantal dossiers doorlichten (in samenwerking met politie) om te bezien of feitcodes door politie en OM juist gebruikt en toegepast worden. Dit kan leiden tot een betere werkinstructie binnen de politie zelf (dat bekeuring niet geschreven kan worden) en OM (opmerken dat het niet klopt).
-
RDW-expert bespreekt met collega’s in afdeling Ontwikkeling Voertuig Reglementering van de RDW (OVR) of een afgeknotte driehoek in Europese typegoedkeuring toegevoegd moet worden.
-
Politie en RDW gaan gezamenlijk na of het (bestaande) communicatiekanaal voor melding van niet voldoen aan voertuigeisen door politie gebruikt kan worden als mogelijk alternatief voor rijverbod.
In de 2-meting zal hierop nog worden teruggekomen.
Lange termijn
Experts stemmen overeen dat veel onveiligheid van het landbouwverkeer te maken heeft met - soms verouderd - materieel en uitrustingstukken die aan het voertuig worden gekoppeld. Slechte herkenbaarheid van getrokken materieel, gevaarlijke uitstekend delen, onjuiste belichting, en inadequate remsystemen (mede ook door verouderde wetgeving) worden genoemd als onderdelen van de problematiek met getrokken materieel. Op langere termijn – denk aan 2030-2040 - is vanuit verkeersveiligheid beschouwd een gefaseerde invoering van een APK voor categorieën getrokken materieel – aanhangwagens en uitrustingstukken - aan te bevelen als een logische stap richting grotere voertuigveiligheid van het landbouwverkeer.
Het invoeren van een generieke APK-plicht voor alle landbouwvoertuigen zal op veel weerstand stuiten, met name in de agrarische sector. Dit zal als kostenverhogend worden gezien. Belangrijk leidend principe in de agrarische sector is dat kosten zo laag mogelijk gehouden moeten worden, omdat zij deze niet kunnen doorberekenen in hun productprijzen. Dan zal ook aangetoond moeten worden of APK aantoonbaar bijdraagt aan verbetering van de verkeersveiligheid. Kortom, een generieke APK-plicht voor alle landbouwvoertuigen lijkt niet haalbaar, maar er kan zeker wel nagedacht worden over een APK voor specifieke categorieën aanhang-wagens en verwisselbare machines die een bovengemiddeld risico met zich met lijken te dragen.
Goede gegevens over ongevallen met landbouwverkeer zijn voor de beschouwing van mogelijk nieuwe maatregelen op dit terrein onmisbaar. Het eerdere onderzoek naar verkeersveiligheid van landbouwverkeer is gebaseerd op inmiddels al wat oudere gegevens uit jaren 2010-2015 of nog ouder (Jaarsma, 2016; OvV, 2010; SWOV, 2017). Daarom is het aan te bevelen dat verkeersongevallen met landbouwverkeer weer wat beter in kaart worden gebracht en geanalyseerd. Dat zou moeten gebeuren met aanvulling van huidige registratie middels nieuw diepte-onderzoek en de verwerking van bestaande diepte-onderzoeken uitgevoerd door politie.